MOTAŞIN Â'AİLE KARTIÂ' HANGİ AİLENİN KARTI?

Malatya Belediyesi Ulaşım Hizmetleri A.Ş. (MOTAŞ) ile ilgili yolsuzluk ve usulsüzlük haberleri uzun zaman gündemi meşgul etmişti. Hatta yolsuzluğun boyutları ile ilgili “Şirketin Zarara Uğratılması, Devletin Gelir Kaybına Uğratılması, Yolsuzluk ve Usulsüzlük Yapan Kişilerin Haksız Kazanç Elde Etmesi” ihbarıyla; Malatya Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulduğu ve Savcılığın 2013/8179 dosya numarası ile soruşturma başlattığı Malatya basınında yer almıştı. Sözkonusu dava dilekçesine göre; şirket 70 milyon TL zarar beyan etmiş, 19.700.000 TL sermaye artışı yapmış ve aylık yaklaşık 8 milyon TL civarında gerçekleşen satışlarını 2-3 milyon TL göstererek Maliye denetimi dışında bırakmak kaydıyla 4 yılda yaklaşık 225 milyon TL olmak üzere, toplamda 315 Milyon TL zarara uğratılmıştı. (Eski rakamla söylemek gerekirse 315 trilyon lira.) Bu kadar korkunç bir rakamdan dolayı, ihbarı yapan kişinin çeşitli tehditlere maruz kaldığını haber kaynaklarımızdan öğrenmiş bulunmaktayız. Davanın ne aşamada olduğuna dair şimdilik bir bilgimiz yok. Türk yargısının vereceği karara herkes gibi saygı göstereceğimizi buradan belirtelim.

Bugünkü haberimizin asıl konusu yukarıda belirttiğimiz dava değil. Bugün, MOTAŞ tarafından kullanılan akıllı kartlardan “aile kartlarını” ele alacağız. Daha doğrusu resmiyette MOTAŞ ile bir bağlantısını göremediğimiz aile kartlarından bahsedeceğiz.

Büyük firmalar genellikle teknolojik bir yatırım veya yenileme yatırımı yapmadan önce, mevcut durum üzerinde fayda-maliyet analizleri yaparlar. Malatya'ya akıllı kart getirilmeden önce kullanılan Ak-Bil sistemi kaldırılırken Malatya Belediyesi tarafından böyle bir analiz yapıldı mı bilmiyoruz. Fakat Ak-bil ile ilgili yeteri seviyede hizmet alınmadan alelacele akıllı kart sistemine geçildiğini biliyoruz. Başka bir ifade ile Ak-Bil için yapılan yatırımdan yeterli seviyede hizmet alınmadan sistem değiştirilmişti. Akıllı kart sisteminin maliyetinin de satılan kartlar için alınan bedel olarak halktan karşılandığını görüyoruz.

Malatya Belediyesi Ulaşım Hizmetleri A.Ş. yani kısa adıyla MOTAŞ'ın web sayfasını açtığınız zaman MOTAŞ'ın nasıl bir yönetim tarafından yönetildiğine dair fikir sahibi olabilirsiniz. Aynı sitede, “Seyahat Kartları Uygulama Yönetmeliği” olarak yayınlanan yönetmeliğin; tamamen baştan savma, bilimsel gerçeklikten uzak ve eksik bir şekilde hazırlandığını da görmek mümkün. Yönetmeliği incelediğimizde,“aile kartı” bölümüne denk gelmedik. Aynı sitede yer alan Akıllı Kart Çeşitleri başlığı altında yer alan Sivil Kartlar bölümünde “aile kartını” görmüş olsak da, içeriğe dair hiçbir bilgi olmaması kafamızı iyice karıştırdı. Bunun üzerine MOTAŞ'ın “aile kartını” araştırmayı düşündük.

“Aile Kartı”, üzerinde kişiye ait herhangi bir bilgi bulunmayan, herkesin kullanabildiği, aktarma sisteminden faydalanılan, temin edilmesi kolay ve fiyatı en ucuz olan kart olması nedeniyle; en çok tercih edilen kart olarak karşımıza çıkıyor. Diğer kartlara göre kullanımı ve edinimi kolay olan, fiyatı daha ucuz olan aile kartları sanki bir nevi teşvik edilmektedir. Bir diğer özelliği ise diğer kartlardan sonra piyasaya çıkarılmış olması. Aile Kartlarını gündemimize almamızın sebebi bu saydığımız özellikler değil tabiî ki. Asıl önemli konu aile kartlarını otobüse binerken validatöre (kelime anlamı onaylayıcı, tasdik edici olan bu alet İngilizce ismi ile kullanıldığından yazımızda bu isimle kullanacağız) okuturken karşımıza çıkıyor.

Malatya Belediyesine ait herhangi bir otobüse binen ve serbest geçiş kartı olmayan herkes, akıllı biletini veya akıllı kartını karşısında duran validatöre okutmak zorundadır. Her otobüste biri yolcuya dönük birisi de otobüs sürücüsüne dönük iki adet validatör bulunmaktadır. Yolcuya dönük validatör kart okutmak için, sürücüye dönük validatör ise sürücünün hat seçimi yapması ve yolcunun kartında kontör-para olup-olmadığını görmesi için kullanılmaktadır.

Herhangi bir yolcu kartını validatöre okuturken kartın durumuna uygun olarak; “Ücretsiz”, “Ücretsiz Aktarma”, “Kartınızda Yeterli Bakiye Yok” uyarıları veya düşülen para ile kartta kalan bakiyeyi bildiren uyarı ile karşılaşır. Aynı durumun sürücüye dönük validatörde de görünmesi doğru olan uygulamadır. Fakat bütün kartlarda sürücüye dönük validatör aynı durumu göstermesine rağmen aile kartlarında sürücüye ait validatör sürekli “Yetersiz Kart” uyarısı verir. Aslında yolcudan para düşülmüştür fakat sürücünün tarafına kırmızı renk uyarı ışığı ile birlikte “Yetersiz Kart” uyarısı yapılmaktadır. Yani yolcunun otobüse para vermeden bindiği uyarısı yapılmaktadır.

İsteyen herkes eline bir aile kartı alıp, otobüsün birine binerek bunu test edebilir. Kartı okuturken hem kendi validatörünüze hem de sürücü tarafındaki validatöre bakmanız yeterli. Sizin validatör karttan parayı çekerken sürücünün validatörü “YETERSİZ KART” uyarısı yapacaktır. Zaten bunu belediyede neredeyse herkes bilmektedir. Gerek ulaşım müdürlüğü yetkilileri gerek belediye üst düzey yetkilileri bunu zaten bilmektedirler.

İşte aile kartları ile ilgili en dikkat çeken husus bu. Şimdi asıl merak konusu MOTAŞ tarafından faturalandırma yapılırken hangi verilere göre faturalandırmanın yapıldığı? Sahi MOTAŞ hangi validatöre göre faturalandırmayı yapmakta? Yolcu validatörüne göre mi yoksa sürücü validatörüne göre mi? Kulağımıza gelen birtakım iddialara göre MOTAŞ akıllı sistemini kurarken sistemi bütün kodları ile birlikte satın almış. Eğer iddia doğru ise MOTAŞ istediği gün için istediği kadar yolcu gösterip buna göre faturalandırma yaparak istediği şekilde kar ya da zarar edebilir. Eğer bu iddia doğru ise durum çok daha vahim.

Gelelim tekrar aile kartları ile ilgili kısma. Geçtiğimiz Malatya Kayısı Fuarında MOTAŞ'a ait standı ziyaret ettiğimizde, orada bulunan görevliye aile kartlarındaki yolcu-sürücü validatör farkını sorduk. Görevli bilgi-işlemci olduğunu beyan ederek; konuyu bildiklerini, aile kartları sonradan çıkarıldığı için sistemde öyle yer aldığını, bunun değiştirmenin çok zor ve maliyetli olduğunu, faturanın yolcu validatörüne göre kesildiğini, günlük ortalama 96.000 yolcu taşıdıklarını vs. bize aktardı. Yani MOTAŞ'ta bilgi işlemci olan görevliye göre; aile kartları sonradan çıkarıldığı için sisteme öylece eklenmiş ve sistemi değiştirmek çok zormuş. Görevli arkadaş bizi “değirmenci çırağı” sanmış olmalı herhalde. Zira sonradan çıkarılan kart yolcu validatörüne ait sisteme ekleniyor da sürücüye ait validatöre mi eklenemiyor? Hâlbuki her ikisi de aynı sistemle çalışıyor.

Şimdi, 1,25 TL'ye yolcu taşıyan ve 12-15 yolcu kapasitesi bulunan bir minibüs aylık ortalama 8 bin TL civarında kar elde ederken; MOTAŞ'ın sürekli neden zarar ettiğini çok daha iyi öğrenmiş oluyoruz. Mesele bu kadar vahim. Her ne kadar MOTAŞ yetkilileri “faturalandırmayı yolcu validatörüne göre yapıyoruz” deseler de basit bir programsal değişikliğe bugüne kadar yapmamış olmaları; kafamızı ve midemizi bulandırmaya yeterde artar…

Tabi her zaman olduğu gibi kamuoyu adına bazı sorular sormak istiyoruz.

1- Sözkonusu bu uygulamadan Belediye Başkanı Sayın Ahmet ÇAKIR'ın haberi var mıdır?

2- Belediye bünyesinde bu ve buna benzer konular ile ilgili soruşturma ve denetim yapabilecek kapasitede bir birim kurulmuş mudur? Kurulmuşsa bugüne kadar kaç yolsuzluk iddiasını araştırmıştır?

3- Malatya Belediyesi hakkında çıkan onca usulsüzlük iddiasına karşılık gerekli soruşturmayı yapmak yerine her seferinde olduğu gibi yine mahkemeye mi gidecektir? Bugüne kadar gazetelerde çıkan haberler üzerine belediyece açılan davalardan dolayı belediye tarafından kaç lira ücret ödenmiştir?

4- Belediyenin Bilgi-İşlem Eski Müdürü olan, şu an Strateji Müdürü olarak görev yapan ve akıllı kart sisteminin kuruluşunda görev alan; çeşitli yardım kuruluşlarında aktivist olarak karşımıza çıkan, sürekli “beytül mal” kavramından bahseden, kendisinden şüphe duymadığımız ve iyi bir bilgi işlemci olduğunu bildiğimiz İsmail GÜNEY, bu uygulamadan haberdar mıdır? Haberdar ise çok basit bir program değişikliği gerektiren bu konuda gerekli işlem veya uyarıları neden yapmamıştır?

5- Aile kartlarından kesilen paralar MOTAŞ'ın kasasına girmekte midir? Bu paralar MOTAŞ'ın kasasına girmiyorsa, kimin cebine girmektedir? Hangi kişilere veya hangi Sivil Toplum Kuruluşlarına aktarılmaktadır?

6- Bu kartlardan elde edilen gelirin tamamıyla MOTAŞ kasasına aktarıldığını farz edelim; yine de insanların kafasını bulandıran bu uygulamadan dolayı belediye yönetimi herhangi bir görev değişikliği tasarrufunda bulunacak mıdır? Herhangi bir soruşturma başlatılacak mıdır?

Asıl soru ise şu: MOTAŞ ile bağlantısını bulamadığımız bu aile kartları hangi ailenin kartları?