Altını Verip Parasını Sonra Almak Caiz mi? Kuyumcularda Sık Yapılan Bu İşlem Haram mı?

Bir kuyumcu, müşterisine çeyrek altın verir. Parasını ay başında alır.
Müşteri deftere yazılır. “Altın veresiye” yapılmıştır.
Müşteri maaşını alınca gelir, altının parasını o günkü fiyattan öder.

Peki bu işlem caiz midir?

Cevap: Hayır. Bu işlem, fıkhi açıdan caiz değildir.

Nedenini adım adım açıklayalım.

Altın Alışverişi Özel Hükme Tâbidir

Altın ve gümüş, fıkıhta “misli mal” değil, ölçülü ve kıymetli mal (semen) olarak değerlendirilir.
Bu sebeple, alışverişte bazı özel şartlar aranır:

– Altın altına satılıyorsa hem peşin hem eşit miktarda olmalıdır.
– Altın parayla satılıyorsa yine peşin olmalıdır.
– Vadeli (ertelemeli) altın satışı, fıkhi olarak ribe-i nesie hükmüne girer ve haramdır.

Kuyumcularda Yapılan Hata

Soruda geçen işlemde, altın o anda teslim ediliyor ama parası sonra alınıyor.
Üstelik fiyatı da önceden sabitlenmemiş.
Yani:
– Fiyat belli değil
– Vade belli değil
– Altın teslim alınmış ama ödeme anında belirsizlik var

Bu, alışveriş değil, borç verme görüntüsü taşıyor.
Ama uygulama, “faizli altın satışı”na dönüşmüş oluyor.

Çözüm Nedir?

Yapılabilecek tek şey:
– Altını borç olarak vermek (karz-ı hasen)
– Ve ödeme zamanında da aynı miktarda altın olarak geri almak
Bu caizdir. Çünkü bu bir alışveriş değil, borç-akdidir.

Eğer ödeme anında altın bulunamazsa, o günkü altın fiyatı üzerinden borç alışveriş akdine dönüştürülerek tahsil edilir.
Ancak bu dönüşüm ödemeye niyetle değil, zorunluluk hâlinde yapılmalıdır.

HÜLASA
    1.    Kuyumcunun altını verip parasını sonra alması, vadeli altın satışı anlamına gelir.
    2.    Bu işlem, fıkıhta ribe-i nesie (vadeli faiz) hükmündedir. Haramdır.
    3.    Altın ancak peşin olarak satılabilir.
    4.    Altın ihtiyacı olan kişiye, kuyumcu borç (karz-ı hasen) olarak verebilir.
    5.    Ödeme zamanı geldiğinde aynı miktarda altınla ödeme yapılır.
    6.    Altın yoksa, o günkü fiyat üzerinden borç, alışverişe çevrilerek ödenebilir.
    7.    Akitle borç ayrı şeylerdir. Fıkhî ölçülerde ikisinin sınırı nettir.