Bu kadar tekrarda ne hikmet var? (2)

Yedincisi: Hem tekrar-ı ayet, tekerrür-ü ihtiyaçtan ileri geliyor. Hem sureten tekrardır. Hakikatte ise her bir makamda manası ayrıdır.

Sekizincisi: Cenab-ı Hak, Rahman Suresinden önceki Kamer Suresi’nde eski akvamın küfür ve isyanları sebebiyle müstahak oldukları cezayı beyandan sonra, “Benim azabım ve inzarım nasılmış?”[1] mealinde olan فَكَيْفَ كَانَ عَذَاب۪ى وَنُذُرِ ayet-i kerimesini dört defa tekrar etmiştir. Bu ayet-i kerimelerin biri asıl, diğer üçü ise tekrar sayılır.

Rahman suresinde ise فَبِاَيِّ اٰلَٓاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ayet-i kerimesi otuz bir defa tekrar edilmektedir. Biri asıl, diğer otuzu ise tekrar sayılır. Dikkat edilirse üç ile otuz sayıları arasında bir münasebet vardır. Kamer suresinde mücrimlere verilen cezaya dikkatler çekilmişken, Rahman suresinde ise mutilere ihsan edilecek rahmet ve nimetlere dikkat çekilmiştir.

مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ اَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزى اِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ

 “Kim Ellah’ın huzuruna bir iyilikle gelirse, o kimse için işlediği iyiliğe mukabil,  on katı sevab ve mükafat vardır. Kim de bir kötülükle gelirse, o kimse işlediği o kötülüğe mukabil sadece misliyle cezalandırılır. Onlar asla zulme uğramazlar.”[2] ayetinin işaret ettiği gibi; iyiliklere en az bire on mükafat verilirken, cezalar misliyledir. İşte Kamer suresinde mücrimlerin cezalarından bahsedildiği için üç ayet tekrarlanmış, Rahman Suresinde ise muti’lere verilecek mükafattan bahsedildiği için, üçün on katı olan otuz ayet-i kerime tekrar edilmiştir.

Dokuzuncusu: Bu tekrarın bir hikmeti de şudur ki; nimetler iki çeşittir:

Birincisi: Zararların def’ edilmesidir.

İkincisi: Menfaatlerin celbedilmesidir.

Menfaatlerin en güzeli sekiz tabaka olan cennettir. Zararların en kötüsü ise yedi tabaka olan cehennemdir. Bu iki sayının toplamı on beştir. Muhataplar ise cin ve ins olmak üzere iki sınıf olduğundan bu sayı iki ile çarpılınca otuz yapar. Rahman suresinde فَبِاَيِّ اٰلَٓاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ayeti de  otuz defa tekrar edilmiştir.

Onuncusu: Bu surenin baş kısmında maddi ve manevi nimetler zikredilmiş. Bu dünyevi nimetlerin akabinde sekiz defa فَبِاَيِّ اٰلَٓاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ayet-i kerimesi zikredilmiştir. Daha sonra bu niam-ı İlahiyeyi inkar ve tekzib eden ehl-i küfür ve isyandan bahseden ayetlerin akabinde cehennemin yedi tabakasına işareten yedi defa  فَبِاَيِّ اٰلَٓاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ayeti tekrar edilmiştir. Daha sonra şükür vazifesini hakkıyla eda eden mukarrebun, tabir-i diğerle sabikun taifesine ikram edilecek iki cennetten ve o cennetlerin evsafından bahseden ayetlerin akabinde cennetin sekiz tabakasına işareten sekiz defa فَبِاَيِّ اٰلَٓاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ayeti tekrar edilmiştir. Ardından dünyevi ve uhrevi nimetlere şükreden ashab-ı yemin taifesine ihsan edilecek iki cennetten ve o cennetlerin evsafından bahseden ayetlerin akabinde cennetin sekiz tabakasına işareten sekiz defa فَبِاَيِّ اٰلَٓاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ayeti tekrar edilmiştir. Böylece bu ayet-i kerime, mezkûr hikmete binaen toplam otuz bir defa tekrar edilmiştir.

Demek Kur’an’ın tekraratı, hususan bu surede geçen فَبِاَيِّ اٰلَٓاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ayet-i kerimesinin otuz bir defa tekrarı, bu ve benzeri hikmetlere binaendir. O halde Kur’an’daki bu tekrarat, ayn-ı belağattır, mutabık-ı muktezay-ı haldir.

 
(Semendel Yayınlarından Rahman Suresi’nin Tefsiri adlı eserden alınmıştır.)

 
[1] Kamer, 16, 18, 21, 30.

[2] En’am, 160.