DİYET Mİ O DA NE?

Değerli takipçilerim bu hafta sizlere aslında en başlarda yazmayı düşündüğüm ama sürekli araya başka konular girdiği için bu zamana dek ertelenen bir konu ile selam vereceğim. Konumuz ‘diyet'.

Bir diyetisyen olarak size mesleğimin temelini anlatacağım. Aslında yine sağlıklı beslenme konuşacağız. Çünkü diyet demek yaşamın devamı için gerekli olan enerjinin ve besin ögelerinin yerine koyulması demek. Hangi ara bu anlam ‘zayıflamak için uygulanması gereken liste' anlamına evirildi bilemiyorum. Bizler üniversitelerin Beslenme ve Diyetetik bölümünde eğitim alıyoruz. Burada diyetetik kavramı besinlerin; besin değerini, hatalı beslenmenin yol açtığı hastalıkları, beslenme düzeninin hastanın gereksinimine göre ayarlanmasını araştıran ve inceleyen sağlık bilim dalı olarak karşımıza çıkıyor. Yani Beslenme ve Diyetetik sağlığı tam anlamıyla koruyabilmek için nasıl beslenmemiz gerektiğini öğreten bilim dalıdır.

Bu kavramın özelinde diyet ise yukarıda da özetlediğim gibi gerekli olan besin ögelerini yerine koymak demek. Yani diyet bir yaşam şeklidir. Vücudunuza zararlı besinler alıyorsanız, diyetiniz kötü demektir. Yeterli ve dengeli besleniyorsanız iyi bir diyete sahipsiniz demektir. Diyet kötü bir şey değildir, bunu anlatmaya çalışıyorum. Her bireyin diyetini kendi fizyolojik özelliklerine göre planlamaktayız. Bu yüzden diyet kişiye özeldir. Diyet türleri de doğal olarak kişinin durumuna göre değişir.

Peki, bir diyetisyen ne tür diyetler yazar? Dediğinizi duyar gibiyim.

• Klasik olarak ‘diyet yapıyorum' , ‘diyeti de yedim' gibi anlamlarla ifade edilen diyet türü zayıflama diyetidir. Bu diyet fazla kilolu ve obez bireyler için uygulanır. Burada alınan - harcanan enerji dengesinin önemini daha önceki yazılarımdan hatırlayacaksınız.
• Ayrıca düşük kilolu bireylere öncelikle kilo alamamasının altında yatan nedenleri araştırarak kilo alma diyeti yazarız. Oldukça hassas olan bu grubun takibi çok önemlidir.
• Yeme bozuklukları olan bireylerin beslenme tedavisini çoğunlukla psikologlarla multidisipliner çalışarak planlarız.
• Hasta bireylere doktorlarla multidisipliner çalışarak tıbbi tedavilerine destek sağlayacak şekilde hastalıklarına özgü beslenme programı yaparız. Bu da hastalıklarda beslenmenin diyet tedavisidir. Bu gruptaki hastaların büyük çoğunluğunu poliklinik hastaları oluşturmaktadır. Yani diyabet kontrolü için gittiğiniz endokrinolog beslenme tedavinizi planlamanız için sizi diyetisyene yönlendirir.
• Gebelik, öncesi, sırası ve sonrası süreçlerinde anne adaylarının özel diyetini planlarız. Gebelik hormon ve enzimlerin büyük oranda değişime uğradığı doğal olarak besin ve enerji gereksiniminin de değiştiği komplike bir süreçtir. Bu sürecin uzman kişilerden destek alınarak planlanması anne açısından da bebek açısından da oldukça hayatidir.
• Çocuk ve ergen beslenmesi konusunda yine çocuklara özgü ölçümlerini yaparak yaşına göre olması gereken ağırlığı belirledikten sonra gerekli diyet tedavisini planlarız. Özellikle kalıtsal hastalıkların ve besin alerjilerinin bebeklik – çocukluk çağından itibaren beslenme tedavisinin yapılması yine oldukça önemlidir.
• Sporcu bireylerin diyet planlamasını yaparız. Düzenli spor yapan bireylerin vücut parametreleri de enerji ve besin gereksinimi de normal bireylerden çok farklıdır. Özellikle müsabakalara katılan sporcuların antrenman/ müsabaka öncesinde, sırasında ve sonrasında yemesi – yememesi gereken besinler çok önemlidir.
• Hastanede yatan ve sindirim sistemi aktif olmayan bireylerin diyet planlamasını nütrisyonda özel olarak belirleriz. Bu başlığa özellikle dikkat çekmek istiyorum. Hastanede yatan hastaları ağızdan, burundan, mideden ya da bağırsaktan ince bir hortum yardımıyla ya da damardan besleme işlemine ‘klinik nütrisyon tedavisi' diyoruz. Nütrisyonda kullanılan ürünler hastanın bütün makro ve mikro besin ihtiyacı hesaplanarak oluşturulur. Halk arasında ‘mama' olarak adlandırıldığı için bu durum özellikle yaşlı hastaları çok üzmekte. Bu beslenme şekli yutma fonksiyonu olmayan veya sindirim sistemi kısmen ya da tamamen inaktif olan hastaları hayatta tutmak için son derece önemlidir. Bu yüzden lütfen kullandığımız terimlere dikkat edelim.

Belirttiğim gibi her bireyin diyeti kendine özeldir. Bu yüzden tanıdığınızın, eşinizin dostunuzun diyet programını alıp uygulamanız doğru bir davranış değildir. Doğru olmamakla kalmayıp size zarar bile verebilir.

Gördüğünüz gibi diyet kavramı zayıflamaktan çok daha öte bir şey. Açıklamadan geçemeyeceğim bir kavram daha var. ‘Zayıflama doktoru' diye bir meslek grubu yok. Çoğu kez diyetisyenlik bu şekilde adlandırılıyor. Ancak yanlış bir kullanım. Lütfen dikkat edelim.

Sağlıklı ve huzurlu bir hafta diliyorum.

Diyetisyen İrem ERCAN