Hıdırellez nedir, ne demek, nasıl ortaya çıktı?

Ruz-ı Hızır (Hızır Günü) olarak da bilinen Hıdırellez adını Hz. Hızır ve Hz. İlyas'ın birleşiminden alır. Baharın ve yeni bir dönemin gelişinin kutlandığı bu özel gün çok köklü bir tarihe sahiptir. Her sene 5-6 Mayıs tarihleri arasında çeşitli ritüellerle kutlanan, kökeni İslamiyet öncesine kadar uzanan Hıdırellez'in hikâyesi merak ediliyor. Peki, Hıdırellez ne demek, nasıl ortaya çıktı? Hıdırellez hikâyesi, kökeni nedir? İşte Hızır ve İlyas'ın her sene bir gün kavuştuğu günün hikâyesi!

HIDIRELLEZ NEDİR?

Hıdırellez ya da Hıdrellez, Orta Asya, Ortadoğu, Anadolu ve Balkanlar'da kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir.

Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak da bilinen Hıdırellez günü, dünyada darda kalanların yardımcısı olduğu düşünülen Hızır ile denizlerin hâkimi olduğuna inanılan İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olarak düşünülür ve kutlanır.

Doğanın canlandığı gün olarak bilinen Hıdırellez Bayramı baharın gelişi anlamını da taşır.

Hızır Günleri 6 Mayıs'ta başlar ve 7 Kasım'a kadar sürer. Hristiyanlar da Aziz George gününü aynı gün kutlar. Aziz George da baharın gelişini temsil eder.

Doğanın canlanması ve bolluk, bereket anlamına gelen Hıdırellez tarihleri bu yıl Cuma ve Cumartesi günlerine denk geliyor.

Buna göre 2023 Hıdırellez kutlamaları bu yıl cuma günü başlayıp cumartesi gününe kadar devam edecek.

HIDIRELLEZİN KÖKENİ

Hıdırellez'in kökeni hakkında çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Bunlardan bazıları Hıdırellez'in Orta Asya, Orta Doğu ile Anadolu kültürlerine ait olduğu, bazıları ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına ait olduğu yönündedir. Eski Türkler 21 Haziran'da baharın gelişini kutlardı. Günümüzde de Anadolu'da dilek dilenmiş kâğıdı ağaca asma, ateşten atlama gibi eski Türk ritüelleri devam etmektedir. Yine de Hıdırellez'i tek bir kültüre mal etmek olanaksızdır.

İlk Çağ'dan itibaren Mezopotamya, Anadolu, İran, Osmanlı itibarıyla Balkanlar ve hatta bütün Doğu Akdeniz ülkelerinde bahar ya da yazın gelişiyle belli başlı sevinç kutlamaları yapılmaktadır. Kimi yazılı eserler bu tipteki en eski ritüellerin milattan önce Mezopotamya'da Ur şehrinde yapıldığını göstermektedir. Kışın bitişiyle "Tammuz" ismi altında kutlanan bu ritüeller Mezopotamya ovasını sulayan Fırat ve Dicle nehirlerinin uyaran gücünü temsil etmektedir.

HIDIRELLEZ RİTÜELLERİ: HIDIRELLEZ'DE NASIL DİLEK DİLENİR?

Hıdırellez gelenekleri arasında en yaygın olanı gül ağacı altına dilek dilemektir. Bu gelenek Hıdırellez akşamında gerçekleştirilir. Dilekler bir kağıda yazılıp asılabileceği gibi şekil olarak da gül ağacının altına çizilebilir.

Ev isteyen ev resmi, araba isteyen araba resmi çizebilir. Hıdırellez sabahı da ilk iş gül ağacının dibine gidilir ve o notlar alınıp suya bırakılır.

Anadolu'da halk tercihen beyaz elbiseler giyerek gün doğmadan önce yeşil ve bol sulu kırlara gidilip eğlenilir.

Kutlamalar yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bu nedenle Hıdırlık denildiği de olur.

Hızır'ın gezdiği kabul edilen yeşil yerlerde dolaşıp çiçek toplanır, oyunlar oynanır, baharın ilk kuzusu kesilerek yenilir. Toplanan çiçekler kaynatılıp içilirse hastalıklara iyi geleceğin; bu su ile kırk gün yıkanan kişinin gençleşip güzelleşeceğine inanılır.

"Hızır Hakkı" için kuzu kesmek, Hızır geleneğinin yayıldığı her yerde görülen genel bir adettir. Diyarbakır'da Ciğaret adıyla ayrı bir tören yapılır. Baharın bu taze kuzusunu yemekle bedenlerin sağlık ve canlılık kazanacağı inanışı vardır.

Hızır'ın eli değen şeylerin dolup taştığı rivayeti nedeniyle Hızır günü arifesinde yiyecek kaplarının, ambarların ve para keselerinin ağzı açık bırakılır.

Ev, bağ, bahçe isteyenler herhangi bir yere istediklerinin küçük bir modelini yaparak; altın ve benzeri ziynet eşyası isteyenler ağaç yapraklarını kollarına veya boyunlarına takarak isteklerine kavuşacaklarına inanır.

Anadolu'nun bazı yerlerinde Hıdrellez Günü yapılan duaların ve isteklerin kabul olması için sadaka verme, oruç tutma ve kurban kesme adeti vardır. Kurban ve adaklar "Hızır hakkı" için olmalıdır çünkü tüm bu hazırlıklar Hızır'a rastlamaya yöneliktir.