Kamyon, Tır, İş Makinesi Zekâta Tabi midir?

İŞ MAKİNESİ SATILIK MI, KAZANÇ KAPISI MI?

İslam zekât sisteminde temel ayrım, malın bizzat artıcı olup olmamasıdır. Yani kendisi artmasa bile gelir getirici olması, zekât yükümlülüğü açısından kritik bir belirleyicidir. Bu bağlamda, iş makineleri, tırlar, kamyonlar gibi araçlar da sorgulanır:

Acaba bu araçlara zekât düşer mi?

Eğer bu araçlar satılmak için elde tutuluyorsa, ticaret malı hükmündedir. Dolayısıyla kıymeti üzerinden zekât gerekir.
Fakat bu araçlar hizmet üretmek amacıyla, yani taşımacılık, nakliye veya inşaat faaliyeti gibi işlerde kullanılıyorsa, kendilerine zekât gerekmez. Bu, tıpkı bir marangozun planyasına, bir terzinin dikiş makinesine zekât gerekmediği gibidir.

KAZANÇ ZEKÂTA TABİDİR, ARAÇ DEĞİL

Araçlardan elde edilen gelir, nakit kazanç hükmüne girer. Eğer bu gelir nisab miktarına ulaşır ve üzerinden bir hicrî yıl geçerse, kazancın zekâtı verilir.
Yani zekât, kazançtan alınır; kazancı sağlayan ekipmandan değil.

Bu konuda dört mezhebin ortak kanaati vardır:
İşletmede kullanılan aletler, makineler ve araçlar zekâta tabi değildir.
Ancak bu aletlerin ticaret amacıyla edinilmesi veya satış niyetiyle elde bulundurulması, hükmü değiştirir.

ZAMANLA NİYET DEĞİŞİRSE NE OLUR?

Diyelim ki bir nakliyeci, kamyonunu satmaya karar verdi. Bu durumda kamyon, artık bir ticaret malı sayılır. Eğer satışa çıkarıldıktan sonra üzerinden bir yıl geçerse ve toplam servet nisabı aşarsa, o kamyonun rayiç bedeli zekâta dâhil edilir.

Aksi halde, hâlen kazanç elde edilen bir üretim aracıdır ve bizzat kendisi zekâta tabi değildir.

HÜLASA:

Kamyon, tır, iş makinesi gibi araçlar, gelir elde etmek amacıyla kullanılıyorsa, kendilerine zekât gerekmez.
Ancak bu araçlardan elde edilen kazanç, nisab miktarına ulaşıp yılını doldurursa, zekât verilmelidir.
Söz konusu araçlar, eğer satış için elde bulunduruluyorsa, bu kez ticaret malı sayılır ve değerleri üzerinden zekât gerekir.