Kurban ve etlik aynı şey değildir! (1)

Murat Çetin / Analiz 

Kurban kesmek bir ibadettir. Her ibadette olduğu gibi bu ibadetin de belli şartları vardır. Kurban ibadetiyle ilgili olarak kitap, sünnet, icma ve kıyas çerçevesinde bazı hususlarda dikkatli olmak gerekir. Kurban ibadetiyle ilgili son zamanlarda yanlış bir uygulamayı görüyoruz. Kurbanlık alınıyor, kesiliyor, tartılıyor ve etin ağırlığı üzerinden bir fiyat belirleniyor. Böyle bir satış usulü esas itibarıyla şeriata aykırıdır. Çünkü dört mezhebin istisnasız bütün fıkıh kitablarında, Bey’ yani satış bölümüde, İslam ulemasının tamamı ittifakla; ezcümle İbn-i Abidin, Mülteka, El-Mecmu ve El-Mevsuat’ul Fıkhiyye kitablarında beyan edilmiştirki İslam hukukuna göre satılan mallar dört çeşittir: Keylî, veznî, ziraî ve adedî. Yani bazı mallar uzunlukla, bazıları ağırlıkla, bazıları hacimle, bazıları da adetle, yani tane hesabıyla satılır.

FİYAT NASIL TESPİT EDİLİR?

Yine bütün fıkıh kitapları demişlerdir ki koyun, keçi, sığır ve deve gibi hayvanlar adetle satılan mallar sınıfındandır. Çünkü bu hayvanlar birbirlerinin misli olmadığından her bir adedine ayrı bir fiyat tespiti lazımdır. Etler veznî yani ağırlıkla satılan mallardır. Ama canlı hayvanlar adedî maldır. Yalnız burada şu var ki; hayvanın adedine fiyat tespit ederken elbette onun büyüklüğüne, kilosuna, hacmine, rengine, boyunun uzunluğuna veyahut başka herhangi bir kritere bakılabilir. Fakat neticede hayvanın tamamı üzerinden adet olarak bir fiyat biçilir. Mesela bir hayvana müşteri olan birisi onun kilosunu tartabilir veyahut boyunu ölçebilir veya hacmini hesaplayabilir. Bukriterlerle o hayvanın tahminen ne kadar eti olabileceğini, hangi fiyata değer olduğunu hesaplayabilir. Fakat nihayetinde satış akdi yapılırken hayvanın tamamına adedî olarak bir fiyat belirleyip o surette akid yapılması lazım gelir.

KURBANDA MALİKLİK ŞARTI

Bu satışlar içinde en kötüsü; herhangi bir satış akdi yapmadan hayvanı kesip, ondan çıkan et miktarına göre fiyat belirlemektir. Böyle satışlar yapıldığını da işitiyor ve görüyoruz. Böyle bir satış birkaç cihetten mahzurludur.

Birincisi; Kurban kesecek kimse, evvela hayvana malik olmalıdır. Malik olmadığı bir hayvanı kurban edemez. Alışveriş akdi tamamlanmadan da o hayvana malik olunamaz. Çünkü bütün fıkıh kitapları,ezcümle İbn-i Abidin, Mülteka, El-Mecmu ve El-Mevsuat’ul Fıkhiyye kitapları beyan etmiştir ki satış akdinden sonra mülkiyet takarrur eder. Yani akdin mevzuu olan malın mülkiyeti, akitle birlikte satıcıdan müşteriye intikal eder ve semen denilen ücret de satıcının mülkiyetine girer. Eğer ücret vadeli ise müşterinin zimmetine borç olarak takarrur eder. İşte evvelde akid yapılmadan hayvan kesilirse, kişi maliki olmadığı bir hayvanı kesmiş olur ki bu durumda kurban olmaz.

KESİLDİKTEN SONRA OLMAZ

İkincisi; Eğer evvelde bir akid yapılmış fakat fiyat belli edilmemiş, hayvan kesildikten sonra fiyat belli ediliyor denilse; bu da mahzurludur. Çünkü bu durumda fiyat belli edilmeyen bir akid olduğundan yukarıda söylediğimiz fıkıh kitaplarının beyanına göre fasid bir satış olur. Fasit satışlar ise bazı fakihlere göre esastan batıl ve akid geçersizdir. Buna göre birinci mahzur aynen burada da geçerli olur. Ama diğer bazılarına göre ise fasid satış batıl değildir. Fesad cihetinin sonradan izale edilmesiyle -ki meselemizde fiyatın tayin ve tespit edilmesidir- tashih ve ıslah edilebilir. Bu durumda akid tashih edilmiş olsa bile her halukarda günah ve usulsüz bir satış muamelesidir. Çünkü İslam’ın emri olan fiyatın akid sırasında tespitine riayet edilmemiştir. Yani bu durumda yamalıklı bir fetva ile mülkiyetin takarrur ettiği faraza söylense bile, günah olan böyle gayr-ı meşru bir usulsüzlüğü ibadetin içine sokmak elbette bir Müslüman yakışacak bir şey değildir.

Üçüncü mahzur: Eğer burada sonradan tespit edilen fiyat yalnızca et üzerine tespit edilirse; yukarıda anlattığımız gibi hayvanın tamamı alınmadığından dolayı kurban sahih olmaz

Devamı yarın nasipse…