İklim ve Su Kanunları

Türkiye’nin 2 önemli kanun teklifi TBMM’nin gündeminde bulunmaktadır. Birincisi “İklim Kanunu” diğeri ise “Su Kanunu”’dur.

2053 Net Sıfır Hedefleri doğrultusunda Ülkemizde İklim ve Su Kanunu çıkarılmadan önce sorunlarımızın doğru ortaya koyulması önem arz etmektedir. Sorunlarımızın çözümlerine yönelik politikaların toplumsal konsensus sağlayarak belirlendikten sonra; hedefe yönelik Kanunları hazırlamamız gerekmektedir.

İklim değişikliği ile mücadele çalışmalarının yanında değerlendirilmesi gereken sorunlarımızı da göz önüne alınması gerekmektedir. Bu sorunlarımıza çözüm üretmeden 2053 Net sıfır hedeflerine ulaşmamız mümkün değildir. Gündemimize almamız gereken konu başlıkları nelerdir?

Dışa Bağımlı Yüksek Enerji Maliyetimiz.
Doğalgaz, Petrol ve Kömür gibi Fosil Kaynaklar yönünden enerjide yüzde 70 oranında ülkemiz dışa bağımlı olup, son 15 yılda enerji ithalatına ödediğimizi paranın yıllık ortalaması 51 Milyar Doların üstündedir. Ayrıca Jeopolitik Risklerden dolayı da yüksek maliyetlerle karşı karşıya kalmaktadır. Rusya – Ukrayna savaşında dolayı 2022 yılında enerji ithalatına ödediğimiz bedel 97 Milyar Dolar civarında olmuştur. 2026 yılında Avrupa ülkelerine yapacağımız ihracata getirileceği ön görülen karbon vergileri de göz önüne alındığından maliyetlerimiz daha artacaktır.

Bu bedeli azalmak için enerjinin etkin kullanımı ve fosil yakıtlardan Rüzgar ve Güneş başta olmak üzere yenilebilir enerji kaynaklarına dönüşüm çalışmalarına hız verilmesi gerekmektedir.

Ülkemizde Doğal Kaynaklar Hızla Tükenmektedir.
WWF-Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfının her yıl yaptığı araştırmalara göre; dünya genelinde 365 günde tüketilmesi gereken doğal kaynakları (limit aşım günü 1 Ağustos) 2024 yılında 7 ayda tüketilmekte olduğunu tespit etmişler. İlk ölçümün yapıldı 1971 yılında Limit aşım günü 25 Aralık (365 günde tüketeceğim kaynakları 360 günde tüketilmiş) olarak ölçülmüş. 2024 yılında Ülkemizdeki limit aşım günü ise 11 Haziran olarak tespit edilmiştir. Gelecek nesillerin haklarını bugünden yok etmekteyiz. Bu doğal kaynaklarımızı korumamız gerekmektedir.

Doğal kaynakların; su, toprak, orman, biyolojik çeşitlilik ve hayvancılık gibi kırsal geçim kaynaklarının merkezinde yer aldığını gözden uzak tutmamalıyız. Disiplinler arası bir bakış açısı benimsenmelidir. Doğal kaynaklara yönelik ekonomi ve ekoloji yaklaşımlarının yanı sıra doğal kaynak yönetimi kurumlarının analizinden geniş ve çeşitli alanlardan yararlanılmalıdır.

İmalat Sanayinde Yeterli Katma Değer Sağlayamamız.
İhracatın içinde İmalat sanayinde nitelikli teknoloji oranının %4 den az olmasından dolayı büyük katma değer yaratamıyoruz. İmalat Sanayinde; doğal kaynak kullanımının yanı sıra su döngüsü yüksek, enerji ve emek yoğun kullanılması yanı sıra baskılanan döviz kuru ve işçilik ücretlerinde dolayı fiyat rekabetinde ihracatçımıza verilen ilave teşviklere rağmen rekabette yetersiz kalmaktadır.

Enerji dahil doğal kaynakları fazla olan işgücü maliyeti düşük olan ülkeler de İhracatçılarımızın yurt dışında rekabet etmesini olanaksız kılmaktadır.

Kişibaşı Milli Gelir Artmasına Rağmen Gelir Dağılımındaki Makas Daha Da Artmaktadır.
Ülke ekonomimiz her yıl büyümesine karşın baskılanan işçilik ücretleri de gelir adaletsizliğini yıldan yıla artmasına sebep olmaktadır. Aşağıda yer alan tablo incelendiğinde (Medyan Gelir: bir yıl içinde hiçbir geliri olmayanlardan başlayarak en yüksek gelire doğru kişiye kadar sırala yapılmakta ve ortada yer alan kişinin elde ettiği gelir olarak tanımlanmaktadır.) 2014 yılında hiçbir  olmayandan 11.108 TL kadar gelir elde eden (Medyan gelir sevisi) nüfusun %50’si iken 2014 yılında asgari ücret Medyan gelirden daha düşük olmuştur.

Fakat 2023 yılında ise Nüfusun %50’ni oluşturan hiç geliri olmayandan 64.219 TL gelir elde edenler 2014 yılına göre 5,78 misli artmış iken, Kişi başı milli gelirdeki artış oranı 2014 yılına göre 11,69 kat artmıştır. Medyan gelirin Kişi Başı Milli Gelire oranı 2014 yılında %41,72 iken 2023 yılında %20,64’e düşmüştür. Toplumun yarısının geliri yarı yarıya azalmıştır.

5-Hedeflerin Doğru Belirlenmesi Gerekmektedir.
2010 yılların başında 2023 hedeflerini maalesef doğru ortaya koyamadık. Örnek olarak 
 

2053 Net sıfır hedeflerine yönelik çalışmalarda her bir sektörün döngüsel ekonomisinin ayrı ayrı çalışılması gerekmektedir. İmalat Sanayinde enerji, doğal kaynaklar, su döngüsü ve emeğin aşırı kullanılmasının yerine yeni teknoloji geliştirilmesini için ar-ge çalışmalarına teşviklerin verilmesine ve eğitim sistemindeki nitelikli iş gücünün geliştirilmesine önem vermeliyiz.

Neler Yapmalıyız?
Yukarıda sıralamaya çalıştığımız hususlar dikkate alınarak 2053 hedeflerinin başta su kaynakları olmak üzere doğal kaynaklarımızı koruyarak hangi sektörlerde var olacağımıza karar vermeliyiz. Başta enerji sektörü olmak üzere bütün sektörlerde verimlilik hedeflerinin doğru belirlenmesinin yanı sıra da enerjide fosil kaynaklardan yenilenebilir kaynaklara geçiş çalışmalarına hız vermeliyiz.

2053 Net Sıfır Hedefine varmak için çalışmalarda doğru hedefler koyarak gelecek nesillerin haklarının korunmasına, enerji ithalatına ödediğimiz paranın ülkemizde kalmasının yanı sıra gelir adaletsizliğinin de önüne geçebiliriz.

2053 Net Sıfır Hedeflerine yönelik olarak İklim değişikliği ile mücadelede “Su – Gıda – Enerji” konu başlıkları birbirine bağlı olup bir arada değerlendirilmesi ve ekosistemle uyumlu politikalar ortaya konulması büyük önem taşımaktadır.  toplumsal farkındalığın artması ve konuyla ilgili disiplinleri bir araya getirmek üzere üyesi olduğum Elektrik Mühendisleri Odası Enerji Daimi Komisyonuna bağlı olarak İklim Değişikliği ve Elektrik Enerjisi Dönüşümü Çalışma Grubu oluşturuldu. Mayıs 2023 başlayarak 2 yıl içinde; İzmir, Eskişehir, İstanbul, Trabzon, Samsun ve Sinop illeri olmak üzere Yerel yönetimler ve Üyesi olduğum Ülke Politikaları Vakfı iş birliği içinde Kent Konseylerin, Üniversitelerin ve Sivil Toplum Kuruluşlarının da katılımları ile İklim Buluşmaları “Su – Gıda - Enerji Politikaları” toplantıları gerçekleştirilmiş. Önümüzdeki süreçte de diğer illerimizde İklim Buluşmaları toplantılarımızı sürdürme çalışmalarımıza devam etmekteyiz. 

Düzenlemekte olduğumuz İklim Buluşmalarının sabah oturumunda “Su ve Gıda Politikaları” başlığında; Onarıcı Tarım, Orman Ekosistemi, Hayvancılık, Deniz Ürünleri İle Su Politikaları değerlendirilmektedir. Öğleden sonra oturumda Enerji Politikaları 2053 net sıfır hedeflerine varmak için “Fosil Kaynaklardan Yenilebilir Enerji Kaynaklarına dönüşüm ile Enerjinin etkin kullanılması politikaları” değerlendirilmektedir. Son oturum ise forum formatında olup etkinliği düzenlediğimiz bölgeye ilişkin yapılan örnek çalışmalar ile neler yapılabilirliğinin değerlendirilmesi yapılmaktadır.

Bilgin AKBAL
Elektrik Yük.Müh.